در مورد کانادا مطلب زیاد خوانده‌ایم، اما از تاریخچه، جمعیت، مشاغل، مشاهیر و جزئیات زندگی ایرانیان کانادا کمتر می‌دانیم. برای آشنایی بیشتر با جمعیت ایرانیان کانادا این مطلب گیشنیز را بخوانید.
کانادا نه تنها سالانه صدها هزار مهاجر می‌پذیرد، بلکه ارزش‌های فرهنگی آن‌ها مانند تنوع، حقوق و برابری، این کشور را به مقصدی بسیار جذاب برای کسانی‌که به‌دنبال آینده‌ای بهتر هستند، بدل کرده است. ۲۰ درصد از جمعیت کانادا، خارج از مرزهای آن متولد شده‌اند و می‌توان گفت که کانادا، چند فرهنگی‌ترین کشور جهان است. با این اوصاف، کانادا هر آن‌چه را که یک مهاجر ایرانی به‌دنبال آن است ارائه می‌دهد: فرصت‌های مالی و اقتصادی، آزادی، سیستم آموزشی عالی، مراقبت‌های پزشکی رایگان و غیره…
جامعه ایرانیان کانادا، جامعه‌ای نسبتا جدید، اما در حال رشد است. در اواخر جنگ جهانی دوم تنها حدود ۱۲ ایرانی در کانادا زندگی می‌کردند. مهاجرت به کانادا در دهه ۱۹۵۰ و ۶۰ نیز بسیار کم بود، اما در دهه ۱۹۸۰ و پس از انقلاب ایران، موج مهاجرت به این کشور آغاز شد. جمعیت ایرانیان کانادا در سال ۲۰۱۶ حدود ۱۸۰ هزار نفر اعلام شد و در بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۶ پذیرای حدود ۴۲ هزار مهاجر ایرانی بوده است. ایران پس از فیلیپین، هند و چین، در رتبه چهارم مهاجران کانادا قرار دارد.
مطلبی که می‌خوانید از سایت مرجع دایره المعارف کانادایی The Canadian Encyclopedia به فارسی برگردانده شده و آمار و ارقامی که در آن ذکر شده، بر اساس آخرین به‌روزرسانی در سال ۲۰۲۲ است.
پیش از دهه ۱۹۷۰، ایرانیان بیشتر برای فرصت‌های تحصیلی، اقتصادی یا سرمایه‌گذاری به کانادا مهاجرت می‌کردند. با این حال، اکثریت کسانی که پس از آن و به‌ویژه در دهه ۱۹۸۰ مهاجرت کردند، اغلب به‌دلیل ناسازگاری با شکل حاکمیت ایران یا برای حفظ امنیت و آزادی‌هایی که در کشورهای غربی فراهم بود، تصمیم به مهاجرت از ایران به کانادا گرفتند.
با ورود به قرن ۲۱، علاوه بر کسانی‌که به‌دلایل رفاهی، فرهنگی و مذهبی وارد کانادا شدند، تعداد فزاینده‌ای از افراد وابسته به دولت ایران نیز به کانادا مهاجرت کردند. ایرانیان مقیم کانادا اکثرا از مناطق شهری، به‌ویژه شهرهای بزرگ و متوسط آمده‌اند و در شهرهای اصلی کانادا، به‌ویژه تورنتو زندگی می‌کنند. اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم بیش از ۹۰ درصد از مردم کانادا که دارای اصالت ایرانی هستند در انتاریو، کبک و بریتیش کلمبیا و عمدتا در تورنتو، ونکوور و مونترال زندگی می‌کنند.
وضعیت زندگی اقتصادی ایرانیان کانادا
ایرانیان کانادا عموما تحصیلات دانشگاهی دارند. برخی از آن‌ها در اقتصاد فعالند و بسیاری دیگر کسب‌وکار خودشان را دارند. اگرچه تجارت بین کانادا و ایران نسبتا محدود است، اما واردات/صادرات اقلامی مانند فرش ایرانی که در کانادا پرطرفدار است، انجام می‌شود.
تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران ایرانی در بازار املاک کانادا کار می‌کنند و چند انبوه‌ساز در مناطق تورنتو و ونکوور، ایرانی هستند. قرمزیان، یک خانواده یهودی ایرانی است که در دهه ۲۹۶۰ به کانادا آمد، امپراتوری املاک و مستغلات ایجاد کرد و برخی از بزرگ‌ترین مراکز خرید جهان از جمله مرکز خرید وست ادمونتون در آلبرتا را ساخت.
تنش‌های سیاسی و تحریم‌ها علیه ایران در نتیجه‌ی برنامه هسته‌ای، روابط اقتصادی و تجاری دو کشور را محدود کرد. در سال ۲۰۰۷، نمایندگی بین کانادا و ایران به سطح کاردار کاهش یافت. تحریم‌های بیشتر در سال ۲۰۱۰ اعمال شد و کانادا تحریم‌های تسلیحاتی و مجازات‌های اقتصادی مربوط به گسترش «فعالیت‌های حساس» ایران را گسترش داد. در سال ۲۰۱۲، کانادا با بستن سفارت خود در تهران و اخراج کلیه دیپلمات‌های ایرانی از اتاوا، روابط دیپلماتیک خود را با ایران به حالت تعلیق درآورد و در سال ۲۰۱۳، تحریم‌های بیشتری را به‌عنوان ممنوعیت واردات از ایران و صادرات به آن اعلام کرد.
در فوریه ۲۰۱۶، دولت جاستین ترودو لغو برخی تحریم‌های اقتصادی علیه ایران را اعلام کرد تا شرکت‌های کانادایی بتوانند در آنجا تجارت کنند. با این‌حال، محدودیت‌ها در صادرات کالاها، خدمات و فناوری‌های اساسی حفظ شد.
زندگی اجتماعی و فرهنگی ایرانیان کانادا
جامعه ایرانی به‌عنوان یک جامعه مهاجر نسبتا جدید با پیشینه‌های متفاوت طبقاتی، قومیتی، مذهبی، سیاسی و ایدئولوژیک است. اگرچه ایرانیان به فرهنگ و تاریخ خود افتخار می‌کنند، اما ترکیبی شلوغ از جوامع فرعی با زبان مشترک را تشکیل داده‌اند.
شعر و ادبیات، اساس گردهمایی منظم ایرانیان در شهرهای مختلف است که شاعران و نویسندگان ایرانی، اعم از مهمان و محلی در آن به بازخوانی آثار خود می‌پردازند. علاوه بر این، باشگاه‌های کتابخوانی به‌طور مرتب از نویسندگان ایرانی خارج و داخل کانادا دعوت می‌کنند. گستره فعالیت‌های فرهنگی مرتبط با فرهنگ ایرانی، مشابه فعالیت‌هایی است که هر قومی در کانادا از آن لذت می‌برد و شامل کنسرت، تئاتر، نمایش فیلم، ورزش، نمایشگاه‌های هنری و سازمان‌های داوطلبانه است.
چندین هفته‌نامه فارسی/پارسی در کانادا فعالیت می‌کند. از جمله شهروند، که بزرگ‌ترین هفته‌نامه فارسی در آمریکای شمالی با دفاتر و شعبه‌هایی در چندین شهر است. با رشد جامعه ایرانی و درک ذائقه کانادایی‌ها، کافه‌ها، رستوران‌های ایرانی و «چلو کبابی‌های» محبوبی در چندین شهر افتتاح شده است.
مسلمانان ایرانی در کانادا
ایرانیان مسلمان، در مساجد و مؤسسات اسلامی تأسیس شده توسط جامعه بزرگ‌تر مسلمانان در کانادا حضور می‌یابند و چندین مسجد شیعی، به‌طور خاص برای جامعه ایرانیان مقیم کانادا تأسیس شده است. برخی از این مساجد مستقل هستند و برخی دیگر با دولت ایران در ارتباطند. در مقایسه با سایر جوامع مسلمان کشورهای دیگر، ایرانیان معمولا سکولارتر هستند. به‌عنوان مثال، مطالعه اخیر محققان دانشگاه یورک نشان داد که برخلاف پاکستانی‌ها، افغان‌ها و فلسطینی‌های کانادایی، بیش از ۸۰ درصد ایرانی‌های کانادایی خود را مذهبی نمی‌دانند و به سکولارها گرایش دارند.
زندگی سیاسی
مشارکت ایرانیان در روند انتخابات کانادا رو به افزایش است و تعداد زیادی از آن‌ها، فعالانه در همه سطوح دولتی و انتخابات شرکت می‌کنند. در انتخابات استانی در انتاریو در سال ۱۹۹۷، دو ایرانی برای حزب دموکراتیک جدید (NDP) و چندین کاندیدای ایرانی برای تصدی پست‌های شورای آموزش نامزد شدند. در سال ۲۰۱۴، دو ایرانی در مجالس قانون‌گذاری استانی حضور داشتند: دکتر رضا مریدی، نماینده لیبرال MLA در انتاریو (برای ریچموند هیل) و دکتر امیر خدیر از همبستگی کبک، در مجلس ملی کبک.
دکتر مریدی در سال ۲۰۱۳ به‌عنوان وزیر تحقیقات و نوآوری وارد کابینه انتاریو شد. از زمان انتخابات فدرال ۲۰۱۵، دو نماینده ایرانی‌تبار نیز در مجلس عوام حضور دارند: علی احساسی (ویلودیل) و مجید جوهری (ریچموند هیل) از حزب لیبرال.
موقعیت فرهنگ ایرانی در دانشگاه‌های کانادا
دو دانشگاه کانادایی تورنتو و مک‌گیل، دروس زبان فارسی را که به جنبه‌های مختلف تاریخ اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ایران تمرکز دارند، تدریس می‌کنند. با افزایش جمعیت ایرانیان در کانادا، سایر دانشگاه‌های بزرگ نیز شروع به گنجاندن مطالعه میراث این جامعه نسبتا جدید مهاجر در برنامه درسی خود کرده‌اند. ایرانی-کانادایی‌ها هم به‌عنوان دانشجو و هم به‌عنوان مدرس دانشگاه در سیستم آموزشی پس از دبیرستان کانادا حضور خوبی دارند. آن‌ها هنوز حضور پررنگی در سیاست کانادا ندارند، اما آمار و ارقام نشان می‌دهد که فعالیت ایرانیان کانادا هر روز در حال افزایش است و سهم بیشتری از مشارکت مدنی جامعه کانادا را در آینده ایرانیان مقیم کانادا خواهند داشت.
حفاظت از فرهنگ ایرانی در کانادا
اگرچه پیوندهای خانوادگی در خانواده‌های ایرانی قوی است، اما واقعیت‌های مهاجرت بر روابط خانوادگی تأثیر گذاشته است. مانند سایر جوامع، خانواده‌های ایرانی هم بین زوج‌ها و هم بین والدین و فرزندانشان دچار تعارض می‌شوند. بسیاری از زنان ایرانی با کسب استقلال اقتصادی و دسترسی به نهادهای حمایتی اجتماعی، روابط مردسالارانه را زیر سؤال می‌برند و خواستار تغییر در روابط سنتی خانوادگی هستند. واقعیت‌های جدید در برخی موارد منجر به بهبود روابط خانوادگی و در برخی موارد منجر به طلاق شده است. وجود تنش نیز در میان نسل اول و دوم ایرانیان احساس می‌شود که با ارزش‌ها و هنجارهای متفاوتی تربیت شده‌اند.
سازمان‌های حمایتی زیادی برای جامعه ایرانی و انجمن‌های ایرانی در شهرهای بزرگ کانادا وجود دارد که به مهاجران جدید خدمات ارائه می‌کنند. کلاس تشکیل می‌دهند و کتابخانه‌های فارسی را اداره می‌کنند. همچنین چندین سازمان مشاوره خانواده و انجمن زنان، بر مسائل خانواده و زنان تمرکز دارد. برای حفظ زبان فارسی، مدارس و کلاس‌های فارسی در سراسر مراکز شهری کانادا دایر شده است. براساس سرشماری سال ۲۰۱۶، ۲۲۵/۱۵۵ نفر در کانادا زبان مادری فارسی داشتند و زبان فارسی، یازدهمین زبان مهاجران بود.
این آمار و ارقام، مربوط به سرشماری سال ۲۰۱۶ بوده و نتایج آخرین سرشماری پاییز ۲۰۲۲ هنوز اعلام نشده است. با این اوصاف، کانادا همچنان یکی از محبوب‌ترین مقاصدی است که ایرانیان به‌دنبال مهاجرت به آن هستند .
همانطور که در ابتدای مقاله گفته شد، مهاجران ایرانی پنجمین کشور مهاجر در میان همه کشورها هستند. الگوهای آماری نشان می‌دهد که مهاجران ایرانی جزو تحصیل‌کرده‌ترین ساکنان کانادا محسوب می‌شوند.